Bielińska Truskawka

Bielińska Truskawka

9 lutego 2009 r. w Urzędzie Marszałkowskim odbyła się prezentacja walorów Truskawki Bielińskiej przed Radą ds. Produktu Regionalnego i Tradycyjnego Województwa Świętokrzyskiego.

Wniosek o wpis Truskawki Bielińskiej uzyskał jednogłośną akceptację Rady ds. Produktu Regionalnego i Tradycyjnego Województwa Świętokrzyskiego. Wniosek wraz z niezbędnymi załącznikami zostanie teraz przekazany do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Kolejnym etapem będzie wpis Truskawki Bielińskiej na listę produktów tradycyjnych.

Przedstawiciele Rady, w skład której weszli między innymi: Janusz Śledziński - Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich, Mienia i Geodezji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego; Teresa Wąsik ze Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach;  Zdzisław Pniewski - Prezes Świętokrzyskiej Federacji Agroturystyki; Małgorzata Michałowska - Wójcik - Dyrektor Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach, mieli okazję posłuchać wystąpień reprezentantów Wnioskodawców: Stowarzyszenia Producentów Truskawka Bielińska, posmakować pysznych babeczek z dżemem truskawkowym, sernika z polewą truskawkową i nalewki z bielińskich truskawek.

Historia Truskawki Bielińskiej

Do Bielin truskawka dotarła już w latach 50-tych XX wielu. Na niewielkich powierzchniach kilkunastu rolników uprawiało tzw. „kartoflankę" - odmianę, która jednak nie cieszyła się większym popytem. Jednak już na początku lat 60-tych, kiedy wzrosło zapotrzebowanie na rynku owoców miękkich zainteresowano się terenem gminy Bieliny jako miejscem do masowej uprawy innej, niemieckiej odmiany truskawki - „Sengi-Sengany". Szybko okazało się, że jest to odmiana, której wyjątkowo sprzyja lokalny, bielińskim mikroklimat. W 1960 roku Chłodnia w Kielcach - wówczas główny lokalny przetwórca owoców miękkich - przystąpiła do organizowania własnej bazy surowcowej na terenie gminy Bieliny. Pierwszym krokiem było założenie na koszt przedsiębiorstwa dziesięciu próbnych plantacji truskawek po 5 arów w gospodarstwach gospodarzy. Już w 1961 roku podpisano pierwsze umowy kontraktacyjne na sprzedaż truskawek. Przedsiębiorstwo dbało o swoich plantatorów i do każdej umowy podpisywany był aneks, który z umową stanowił dokument ubezpieczenia owoców. Wraz z umowami Przedsiębiorstwo Przemysłu Chłodniczego dostarczało plantatorom także instrukcję zbioru, technicznego przygotowania i odbioru truskawek świeżych do zamrożenia w bazie surowcowej

Początkowo trudno było miejscowym rolnikom przekonać się do zupełnie nowej uprawy. Jednak w miarę upływu czasu uprawa truskawki nabierała coraz większego znaczenia. Dobre plony, jakie uzyskiwali miejscowi rolnicy, w połączeniu z rosnącym popytem, w krótkim czasie stały się motorem rozwoju ekonomicznego na terenie gminy. Niezwykłe wrażenie, w krajobrazie drewnianych chałup, krytych strzechą, robiły pojawiające się w latach 70-tych i 80-tych jak grzyby po deszczu nowe, murowane, piętrowe domy - symbole zamożności i wyższego statutu społecznego. Stopniowo zwiększała się wielkość produkcji i powierzchnia plantacji truskawkowych. Szybko okrzyknięto gminę Bieliny mianem „Zagłębia Truskawkowego" - marka, którego stała się rozpoznawalna w kraju, a nawet u naszych zagranicznych sąsiadów. Po truskawkę z Bielin zgłaszali się odbiorcy z odległych zakątków Polski oraz Niemiec. Magnesem, który przyciągał odbiorców nawet z tak odległych zakątków były specyficzne, wyjątkowe walory smakowe i zapachowe lokalnej truskawki, niepowtarzalne wybarwienie, jędrność i soczystość. Teren gminy Bieliny charakteryzuje się specyficznym mikroklimatem, w którym kryje się tajemnica wyjątkowych i unikalnych właściwości smakowych i zapachowych oraz niezwykłych właściwości fizyko-chemicznych truskawki bielińskiej. Na ten wyjątkowy mikroklimat składa się wiele czynników wzajemnie ze sobą skorelowanych takich jak: ukształtowanie terenu, szata roślinna, gleby i ich zasobność w wodę, dostępność, możliwości poboru mikroelementów oraz warunki klimatyczne - wiatr, opady atmosferyczne, nasłonecznienie, warunki termiczne etc. Choć, truskawka jest rośliną, którą można uprawiać w różnych warunkach klimatycznych, to warunki, jakie panują na terenie gminy Bieliny, czynią to miejsce wyjątkowo przyjaznym dla uprawy tych owoców. „Truskawka Bielińska" nie ma sobie równych, jest jedyna w swoim rodzaju, a co najważniejsze - jej jakość nie ulega zmianie już niemal od pięćdziesięciu lat. Powszechnie wiadomo, że truskawka bardzo pozytywnie reaguje na dobre nasłonecznienie w okresie wegetacji, a szczególnie w okresie dojrzewania. Przy dostatku światła owoce lepiej wyrastają i gromadzi się w niej więcej związków organicznych, zwłaszcza cukrów, co polepsza smak truskawki. Smak truskawki i wyższa zawartość witaminy C są efektem korzystnego wpływu długości dnia i temperatury powietrza. Ciepłe, słoneczne i długie dni wiosenno-letnie oraz chłodniejsze noce sprzyjają kształtowaniu się między wytworzonymi związkami organicznymi takich proporcji, których efektem jest bardzo dobry aromat i smak owoców. Południowo nachylone, pagórkowate stoki Gór Świętokrzyskich są miejscem niepowtarzalnych kontrastów termicznych, które bardzo pozytywnie stymulują wzrost i rozwój tych roślin. Południowa ekspozycja stoków oraz pagórkowate ukształtowanie terenu przyczyniają się do występowania tu dosyć silnych kontrastów dobowego rozkładu temperatur. Wysokie temperatury w ciągu dnia oraz ochładzające się nocą powietrze, zwłaszcza w dolinach rzek i obniżeniach terenu, korzystnie kształtują niepowtarzalne proporcje związków organicznych wytwarzanych w owocach truskawki. Nachylenie stoków z północy na południe również odgrywa niebagatelną rolę. Oznacza to bowiem, zapewnienie roślinom odpowiedniej ilości światła słonecznego od wschodu słońca, aż do zachodu. Południowa ekspozycja stoków przyczynia się do zoptymalizowania procesu fotosyntezy, co ma bezpośrednie przełożenie na wybarwienie, smak, zawartość cukrów oraz właściwości fizyko-chemiczne „Truskawki Bielińskiej". Dni słoneczne wzmagają intensywność zawiązywania pąków kwiatowych oraz stymulują w roślinach gromadzenie skrobi. Efektem obu tych procesów jest lepsze plonowanie roślin w roku następnym.
Chłodne skalne podłoże (głównie w północnej części gminy) przyczynia się do tego, iż okres dojrzewania i zbioru truskawki w gminie Bieliny jest opóźniony do pozostałych rejonów kraju o kilkanaście dni np. do rejonu mazowieckiego o ok. 2 tygodnie. Okres wegetacyjny trwa od 183 dni do 206 dni. Gleby występujące na terenie gminy Bieliny w sposób znaczący determinują uprawę „Truskawki Bielińskiej". Są one dosyć zróżnicowane. Na podłożu bezwapiennych skał kwarcytowych powstały gleby jałowe, skąpe w składniki pokarmowe, cechujące się kwaśnym odczynem. Tego typu gleby występują głównie północnej części gminy, gdzie skupia się głównie produkcja truskawek. Dominują tu kompleks żytni bardzo dobry i pastewny mocny. Najczęściej występują gleby, które wykształciły się na podłożu polodowcowym, stąd często występujące gleby bielicowe i pseudobielicowe. Należą one do gleb słabych i bardzo słabych (kompleks żytni słaby i bardzo słaby oraz pastewny słaby). Bardzo ważne znaczenie dla uprawy truskawki mają właściwe stosunki wodne. Na terenie gminy około 30% użytków rolnych charakteryzuje się optymalnymi warunkami wodnymi, 20% to tereny o stałym lub okresowym niedoborze wód. Pozostałe 50% użytków rolnych charakteryzuje się długotrwałym lub okresowym nadmiarem wód. Wszystkie te czynniki odgrywają ogromne znaczenie w uprawie „Truskawki Bielińskiej". Jednak jednym z najważniejszych jest kwaśny odczyn gleb. Badania Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolnej w Kielcach przeprowadzone w latach 1993-1994, wykazały systematyczny wzrost zakwaszenia gleb, wzrost ilości przyswajalnego fosforu i potasu oraz spadek ilości przyswajalnego magnezu. Są to warunki sprzyjające uprawie truskawki. Powszechnie wiadomo, że truskawka wymaga gleb lekko kwaśnych. Optymalne dla jej uprawy pH wynosi 5,0-6,0. Wskaźniki pH determinują pobieranie przez rośliny różnych mikroelementów niezbędnych do wzrostu i rozwoju, takich jak wapń, magnez, potas, fosfor. Te z kolei mają bezpośrednie przełożenie na wielkość plonu, rozmiar i kształt owoców, a także ich jędrność i zawartość wody. Dla przykładu spadek poziomu pH poniżej 5,0 wywołuje zakłócenie gospodarki wapniem, a więc pierwiastkiem, który determinuje wielkość plonowania truskawki
  Innym ważnym czynnikiem, który również korzystnie wpływa na właściwości fizyko-chemiczne „Truskawki Bielińskiej" jest występowanie umiarkowanych wiatrów na terenie gminy Bieliny. Odpowiednia cyrkulacja powietrza przyczynia się do właściwego przewietrzania roślin oraz szybszego ich obsychania, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko porażenia roślin przez choroby grzybowe, np. szarą pleśń. To z kolei ogranicza konieczność wykonywania zabiegów z użyciem fungicydów, co pozwala uprawiać zdrowe i bezpieczne dla zdrowia ludzkiego owoce. Poza tym występowanie umiarkowanych wiatrów nie powoduje występowania uszkodzeń mechanicznych roślin i owoców od nadmiernego przesuszenia gleby w wyniku nadmiernego jej parowania. Nie stanowi również przeszkody dla owadów zapylających. Czynnikiem ograniczającym występowanie silnych wiatrów są również często występujące na terenie gminy Bieliny zadrzewienia śródpolne.
Taka kombinacja warunków przyrodniczych i glebowych szybko okazała się dogodna dla uprawy truskawki, co przyczyniło się do dynamicznego rozwoju tego typu produkcji rolnej.

Wielkość areału uprawy truskawki na terenie gminy Bieliny w niektórych okresach przekraczała nawet 1000 hektarów. Obecnie na terenie gminy Bieliny uprawia się około 700 hektarów tych owoców, przy czym wielkość plantacji wynosi od 0,10 ha do 1,5 ha. Areał upraw zmienia się okresowo pod wpływem niestabilności rynku owoców miękkich w ostatnich latach oraz wzrastającą konkurencją ze strony państw spoza obszaru wspólnego rynku. Jednym z głównych problemów w ostatnich latach trapiących lokalnych plantatorów jest brak siły roboczej. Jednak, co najważniejsze, mimo wielu zawirowań wokół uprawy i skupu truskawki, jakie miały miejsce w ostatnich latach, uprawa tych owoców na trwałe wpisała się w krajobraz gminy i cieszy się nieprzerwaną, niemal półwieczną tradycją.